آیا امکان اعسار از رد مال زمین وجود دارد؟

بله، در لایحه خود ابتدا تقاضای رد عین زمین را مطرح کنید و همزمان، بنا به دستور قاضی اجرای احکام، قیمت روز زمین را نیز ذکر کرده و درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی را برای حالت عدم امکان رد عین، قید نمایید. این رویکرد، هم اصل حکم را پوشش می‌دهد و هم آمادگی برای سناریوی تبدیل به قیمت و بررسی اعسار در خصوص آن را فراهم می‌آورد.

بررسی تخصصی و قانونی

بر اساس بررسی سوال شما و پاسخ‌های ارائه شده توسط وکلای محترم، نکات حقوقی و رویه قضایی در خصوص پرونده شما به شرح زیر است:

• اصل در محکومیت به رد مال (عین معین):

  • در پرونده‌هایی که حکم به رد مال (مانند ۱۵۰ متر زمین) صادر می‌شود، اصل بر استرداد و بازگرداندن "عین مال" است. یعنی محکوم‌علیه باید دقیقاً همان زمین را به محکوم‌له بازگرداند.
  • تا زمانی که عین مال موجود و قابل استرداد باشد، بحث اعسار نسبت به خود عین مال موضوعیت ندارد، زیرا اعسار مربوط به عدم توانایی مالی برای پرداخت دین نقدی است، نه عدم توانایی در بازگرداندن یک شیء مشخص.

• تبدیل عین به قیمت و نقش اعسار:

  • اگر به هر دلیلی (مانند از بین رفتن مال، انتقال به غیر، یا عدم امکان تحویل) استرداد عین مال ممکن نباشد، حکم به "قیمت روز" مال تبدیل می‌شود. در این صورت، محکوم‌علیه مکلف به پرداخت ارزش ریالی زمین به نرخ روز اجرای حکم خواهد بود.
  • در این مرحله که تعهد از بازگرداندن عین به پرداخت مبلغ نقدی تبدیل شده است، بحث اعسار نسبت به "مبلغ ریالی" قابل طرح و بررسی است. این همان نکته‌ای است که وکیل محترم قبلاً به آن اشاره کرده‌اند.

• دستور قاضی اجرای احکام و ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی:

  • دستور قاضی اجرای احکام مبنی بر درج قیمت زمین و درخواست اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی (مصوب ۱۳۹۴) کاملاً منطقی و در راستای پیش‌بینی سناریوی عدم امکان رد عین است.
  • ماده ۳ این قانون به امکان حبس محکوم‌علیه در صورت عدم پرداخت محکوم‌به مالی اشاره دارد، اما همزمان راهکار اعسار را نیز پیش‌بینی کرده است. قاضی با درخواست شما برای تعیین قیمت، در واقع در حال آماده‌سازی پرونده برای حالتی است که اگر زمین قابل استرداد نبود، بتواند حکم را به صورت مالی اجرا کرده و در صورت لزوم، درخواست اعسار شما را برای آن مبلغ بررسی کند.

• نحوه تنظیم لایحه:

  • با توجه به توضیحات فوق و برای پوشش دادن هر دو حالت و همچنین تبعیت از دستور قاضی، بهترین رویکرد در تنظیم لایحه شما به شرح زیر است:
    • در ابتدا، خواسته اصلی خود را "تقاضای اجرای حکم به رد عین مال (۱۵۰ متر زمین)" قرار دهید. این امر نشان می‌دهد که شما در وهله اول خواهان اجرای اصل حکم هستید.
    • در ادامه لایحه، با اشاره به دستور قاضی اجرای احکام، قید کنید که "نظر به اینکه قاضی محترم اجرای احکام دستور تعیین قیمت روز زمین را صادر فرموده‌اند، تقاضا دارم در صورت عدم امکان رد عین مال، قیمت روز زمین محاسبه و وفق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی نسبت به وصول آن اقدام گردد."
    • در صورت امکان، قیمت تقریبی روز زمین را نیز در لایحه ذکر کنید (مثلاً بر اساس نظر کارشناس یا عرف بازار، البته با تأکید بر اینکه قیمت نهایی باید توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین شود).

این شیوه نگارش لایحه، هم خواسته اصلی شما را که استرداد عین مال است، منعکس می‌کند و هم راه را برای اجرای حکم به صورت مالی در صورت عدم امکان رد عین، باز می‌گذارد و امکان طرح اعسار نسبت به مبلغ را فراهم می‌آورد.

این تحلیل بر اساس قوانین و رویه قضایی فعلی ارائه شده است.